5 اردیبهشت ماه 1359، سوزان‌تر از بقیه سال‌ها در صحرای طبس بود؛ پنجه عقاب با شن‌های مأمور درگیر شدند اما به سختی شکست خوردند.

5 اردیبهشت ماه یکی از مهم‌ترین روزها در تقویم رسمی کشورمان است؛ سالروز شکست آمریکا در حمله نظامی به جمهوری اسلامی ایران در منطقه طبس.

بعد از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، جیمی کارتر رئیس جمهور ایالات متحده که از سوی افکار عمومی تحت فشار بود تصمیم گرفت با یک عملیات نظامی اقدام به آزاد کردن گروگان‌ها کند. برهمین اساس، عملیات «دلتا» با هدف آزادکردن گروگان‌های آمریکایی آغاز شد و تفنگداران ارتش آمریکا برای رسیدن به این هدف در صحرای طبس پیاده شدند.

برنامه عملیات از چه قرار بود؟

برنامه عملیات از این قرار بود که نیروها از طبس با هلی‌کوپتر به سوی تهران حرکت کرده و در ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی‌) فرود آیند و سپس، به سفارت آمریکا در تهران حمله کرده و گروگان‌ها را آزاد کنند، اما اتفاقات آن‌طور که آنها می‌خواستند پیش نرفت تا یکی از سنگین‌ترین شکست‌ها در طول تاریخ آمریکا به این کشور تحمیل شود.

 نیروهای آمریکایی مشتمل بر 132 نظامی‌، 8 هلی‌کوپتر و 3 هواپیمای باربری هرکولس C 130 بودند که پس از استقرار در طبس و قبل از حرکت به تهران دچار حوادث مختلفی شدند و از ادامه مأموریت بازماندند؛ دستگاه هیدرولیک یکی از هلی‌کوپتر‌ها از کار افتاد، هلی‌کوپتر دیگر بر اثر طوفان شن و عدم دید کافی به هنگام جابجایی، با یکی از هواپیماهای هرکولس برخورد کرد و هر دو وسیله نقلیه آتش گرفت. در نتیجه این اتفاق، 8 نفر از نظامیان در شعله‌های آتش سوختند.

واکنش‌ها به یک شکست مفتضحانه

جیمی کار‌تر، رئیس‌ جمهور آمریکا نخستین فردی بود که شکست این عملیات را اعلام کرد و وزیر امور خارجه آمریکا از سمت خود استعفا داد. اما از سویی دیگر، سخنان امام خمینی (ره) و واکنش او به این اتفاق، 5 اردیبهشت ماه را به یکی از مهم‌ترین رویدادها در تاریخ ایران تبدیل کرد.

بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی در پیامی فرمودند: "آیا جز این بود که یک دست غیبی در کار است؟ چه کسی هلی‌کوپترهای آقای کارتر را ساقط کرد؟ ما ساقط کردیم؟ شن‌ها ساقط کردند. شن‌ها مأمور خدا بودند، باد مأمور خدا است."

شهید حسن باقری که به عنوان یکی از اولین نفرات حاضر در صحرای طبس به این منطقه رفته بود، در بخشی از مشاهدات خود از این رویداد می‌نویسد: "آمریکایی‌ها حساب همه‌چیز را کرده بودند، اما از آنجا که پشتیبان ملت، خداوند متعال می‌باشد، سطح شنی کویر، تمام نقشه‌های آنها را به هم ریخت. هلیکوپتر مربوط به نیروی دریایی آمریکا در منطقه بود که هنوز منفجر و یا منهدم نشده و فقط بعضی از چرخ‌هایش در شن فرو رفته بود. این دو هلیکوپتر یکی در سمت راست جاده و دیگری در سمت چپ قرار داشتند. هلیکوپتر دیگری در سمت چپ جاده سوخته و متلاشی شده بود. علاوه بر هلیکوپترهای سالم یک هلیکوپتر هم با هواپیمای C 130 آمریکایی تصادف کرده بود و هر دو آتش گرفته بودند."

واقعه طبس در آیینه فرهنگ و هنر

یکی از مهم‌ترین وقایع روزهای ابتدایی انقلاب از زیر نگاه نویسندگان و فیلمسازان کشورمان دور نمانده است؛ هم کتاب درباره این اتفاق نوشته شده و هم مستندهایی با همین موضوع ساخته شده است که در زیر یک کتاب و یک فیلم مستند با همین موضوع را معرفی می‌کنیم:‌

* الو کاخ سفید؟! "ما شکست خوردیم"

کتاب «الو کاخ سفید؟!» روایتی تکان‌دهنده از ماجرا‌های پشت‌پرده کاخ سفید به‌روایت آمریکا است که توسط انتشارت شهیدکاظمی روانه بازار نشر شده است. در این کتاب روایت عملیات نظامی نیروهای دلتا در خاک ایران شده است.

در این کتاب از دخالت عقاید نویسنده پرهیز شده است تا روایت رنگی از وقایع‌نگاری و روشن کردن زوایای تاریک یک دوره بحرانی در تاریخ آمریکا از دید آمریکایی‌ها به خود بگیرد. گرچه کم‌وبیش قصد تبرئه آمریکا را در مقابل ملت ایران در جای جای این وقایع می‌شود دید، اما در لابه‌لای همین گفته‌ها هم می‌توان حماقت و کج‌اندیشی آمریکایی‌ها را در برخورد با مسائل ایران به‌خوبی درک کرد.

رئیس جمهور آمریکا به‌خوبی نشان می‌دهد چگونه بی‌تفاوت به خشم و خواسته ملتی در برابر تحمل سال‌ها ظلم، با دست‌آویزی به حل مسئله گروگان‌ها در پی رسیدن دوباره به قدرت در انتخابات آن کشور است. با اینکه روی تجاوز آمریکا در پوشش عملیات نجات برای رهایی گروگان‌ها سرپوش نهاده شده است، اما به‌درستی می‌توان دید اگر این نقشه تا آخر عملی می‌شد نه‌فقط گروگان‌ها نجات نمی‌یافتند که جان صد‌ها و هزاران انسان بی‌گناه دیگر هم به خطر می‌افتاد. همان‌طور که فرمانده این عملیات نظامی "چارلی بکویث" گفته بود «هرکجای این دنیا کار کثیفی باید انجام بشود آن به دلتا محول می‌شود.»

* مستندی عینی از واقعه طبس

مستند «واقعه طبس» روایتی متفاوت از عملیات پنجه عقاب است و اطلاعات دقیق، اما ناگفته‌ای درباره واقعه طبس و شکست آمریکایی‌ها در این عملیات را روایت کرده است.

پس از تسلط «دانشجویان پیرو خط امام» بر لانه جاسوسی، آمریکا نیروهای خود را در عملیاتی موسوم به «پنجه عقاب»، به ایران اعزام کرد. بااین‌حال، طوفان شن در طبس باعث شد تا این برنامه چندماهه و دقیقِ آمریکایی‌ها نقش‌برآب شود و نیروهای آمریکایی در طبس زمین‌گیر شوند.